Yabancı Alıntı Kelimeler Nasıl Yazılır? Örneklerle Açıklamalı

Türkçede Batı kökenli kelimeler, Arapça ve Farsça kökenli terimler ve diğer yabancı kaynaklı kelimelerin yazımı, dilimizin kurallarına uygun olarak bazı değişikliklerle kullanılmaktadır. Bu yazıda, yabancı kelimelerin Türkçeye nasıl adapte edildiğini, hangi kuralların uygulandığını ve yazımda dikkat edilmesi gereken önemli noktaları ele alacağız.

1. Batı dillerinden gelen ve çift ünsüzle başlayan kelimeler

Batı kökenli kelimelerden bazıları, iki ünsüz harf ile başlamaktadır. Bu tür kelimelerde, ünsüzler arasına herhangi bir ünlü eklenmeden kelime olduğu gibi yazılır.

Örnekler:
grup, plan, kredi, problem, profesör, stüdyo, program, psikoloji, spor, slogan

Uyarı: Ancak bazı örneklerde, iki ünsüz arasına bir ünlü sesi eklenmiş olabilir. Bu durum yazımda da korunur.

Örnekler:
iskarpin, istasyon, istatistik, iskelet

2. Yan yana iki veya daha fazla ünsüz içeren Batı kökenli kelimeler

Batı dillerinden gelen ve içinde birden fazla ünsüz harf bulunan kelimeler de ünsüzler arasına ünlü eklenmeden yazılır. Bu kural, kelimenin orijinal yapısının korunmasını sağlar.

Örnekler:
alafranga, biyografi, paragraf, elektrik, apartman, kilogram

3. İki ünsüzle biten kelimeler

Batı dillerinden alıntılanmış ve sonu iki ünsüz harf ile biten kelimeler de olduğu gibi, ünsüzler arasına ünlü eklenmeden yazılır.

Örnekler:
film, lüks, form, slayt, modern, teyp, psikiyatr

4. Batı kökenli kelimelerdeki ‘g’ harfi

Yabancı kökenli kelimelerde yer alan “g” harfi, kelimenin orijinalinde olduğu gibi korunur. Ancak bazı özel kelimelerde bu harf, Türkçedeki kurallara uygun olarak “ğ”ye dönüşebilir.

Örnekler:
diyagram, biyografi, paragraf, monograf

Uyarı: “fotoğraf” ve “topoğraf” kelimelerinde “g” harfi, “ğ”ye dönüşerek yazılır.

5. Türkiye Türkçesine yerleşmiş yabancı kelimeler

Türkçeye mal olmuş ve yaygın olarak kullanılan bazı yabancı kelimeler, dilimize adapte edilmiştir ve Türkçe söyleyişine göre yazılır.

Örnekler:
banka, sigorta, blender, kitap, fırkateyn, kampüs

6. Çift ünsüzle biten Arapça ve Farsça kelimeler

Arapça ve Farsça kökenli olup çift ünsüz ile biten kelimelerin son iki ünsüzü arasında, Türkçede bir ünlü sesi girer ve bu şekilde yazılır. Ancak bu kural, sadece bazı kelimelerde geçerlidir.

Örnekler:
emr > emir, ilm > ilim, hükm > hüküm, sabr > sabır, fikr > fikir

Uyarı: Bu kelimelere ünlü harfle başlayan bir ek ya da “etmek, olmak, kılmak” gibi yardımcı fiiller eklenirse, son ünlü harf yazılışta ve söylenişte düşer.

Örnekler:
emir > emretmek, nutuk > nutku, şahıs > şahsı, azil > azli

7. Yabancı kelimeler ve birleşik kelimeler

Ön ek, son ek ya da edat içeren kelimeler de Türkçeye geçtiğinde kurallarına uygun bir şekilde yazılır. İki kelimeden oluşan bazı yapılar da bitişik yazılmalıdır.

Örnekler:
alelacele, ilelebet, bîçare, lâkayt, otobiyografi, telekart

8. Türkiye Türkçesine yerleşmemiş yabancı kelimeler

Türkçede yaygın olmayan fakat kullanılan bazı yabancı kelimeler, özgün biçimleriyle yazılmaya devam edilir. Bu tür kelimelerde, Türkçe kurallarına uygun bir yazım söz konusu değildir.

Örnekler:
center, pizza, by-pass, pipeline

9. Türkçede kullanılan Arapça ve Farsça isimler

Türklerin kullandığı Arapça ve Farsça kişi ve yer adları, dilimize uygun söyleyiş biçimlerine göre yazılır. Bu tür isimlerde, Türkçe kuralları uygulanarak yazım gerçekleştirilir.

Örnekler:
Ahmet, Nurettin, Mehmet, Osman, Mekke, Bağdat, Şiraz

10. Latin alfabesini kullanan dillerdeki özel isimler

Latin harflerini kullanan dillerde yer alan kişi ve yer adları, özgün halleriyle yazılır. Türkçede bu isimlerde herhangi bir değişiklik yapılmaz, orijinal halleri korunur.

Örnekler:
Beethoven, Byron, Shakespeare, Londra, Paris, Roma

Uyarı: Ancak bu özel isimlerden türetilmiş akım adları, Türkçede söyleyişe göre yazılır.

Örnekler:
Marksist, Kartezyenizm, romantizm, dadaizm, realizm

11. Yunanca isimler

Yunanca kökenli isimler, Latin harflerinin karşılıklarıyla yazılır. Ancak bazı isimler, Türkçeye farklı şekillerde yerleşmiş olabilir.

Örnekler:
Homeros, Aristoteles, Sokrates

Uyarı: Türkçede yerleşmiş olan bazı Yunanca isimler farklı şekilde kullanılmaktadır.

Örnekler:
Herodot, Pisagor, Sokrat, Eflatun

12. Rusça kökenli isimler

Rus alfabesinden gelen isimler, Latin harfleriyle ve Türkçedeki ses değerlerine uygun bir şekilde yazılır. Bu kelimelerde de Türkçedeki telaffuza uygun yazım kuralları uygulanır.

Örnekler:
Çehov, Tolstoy, Dostoyevski, Puşkin, Petersburg

13. Çince ve Japonca isimler

Çin ve Japonya kökenli kişi ve yer adları, Türkçede yerleşmiş halleriyle kullanılır. Bu isimler yazılırken tire kullanımı yapılır ve Türkçedeki okunuşuna uygun hale getirilir.

Örnekler:
Tokyo, Şanghay, Hiroşima, Sun Yat-sen

Uyarı: Çinli kişilerin adlarında soyadı, genellikle küçük addan önce gelir ve soyadlar tek hecelidir.

Örnekler:
Sun Yat-sen, Lin Yu-tan

14. Türk devlet ve topluluklarındaki özel isimler

Türk devletlerine ait yer adları ve kişi isimleri de Türkçedeki yaygın söyleyiş biçimlerine göre yazılır. Bu kelimeler, Türkçenin kurallarına uygun şekilde yerleşmiştir.

Örnekler:
Azerbaycan, Taşkent, Özbekistan, Bakü, İslam Kerimov, Cengiz Aytmatov

Bu yazıda, yabancı kökenli kelimelerin Türkçeye adapte edilmesinde uygulanan yazım kurallarını detaylı bir şekilde inceledik.