Türkiibasit Akımı (Basit Türkçe Akımı) ve Temsilcileri

Türkiibasit Akımı (Basit Türkçe Akımı)

Türkiibasit Akımı, Türk edebiyatında 16. yüzyılın başlarında ortaya çıkan ve divan edebiyatının Arapça ve Farsça ağırlıklı süslü dilinden uzaklaşarak, daha sade ve halk diline yakın bir Türkçe kullanmayı amaçlayan bir edebi akımdır. Bu akım, Türkçenin edebiyat dilindeki yerini güçlendirmek ve halkın daha iyi anlamasını sağlamak amacıyla ortaya çıkmıştır.

Akımın Ortaya Çıkış Sebepleri

• Divan Edebiyatının Arapça ve Farsça Ağırlıklı Olması: Divan edebiyatı, Arapça ve Farsça kelimelerin yoğun kullanımıyla oldukça süslü ve anlaşılması zor bir dil kullanmaktaydı. Bu durum, halkın edebiyattan uzaklaşmasına neden olmuştu.
• Milli Bilincin Uyanışı: Osmanlı Devleti’nin güçlenmesiyle birlikte Türk milletinde milli bir bilinç uyanışı yaşanmış ve bu bilinç, edebiyatta da kendini göstermek istemiştir.
• Batı Etkisi: Batı dillerinin sade ve anlaşılır yapısı, Türk aydınlarını etkileyerek daha sade bir Türkçe kullanma ihtiyacı doğurmuştur.

Akımın Özellikleri

• Sade ve Anlaşılır Dil: Türkiibasit akımının en önemli özelliği, Arapça ve Farsça kelimelerin yerine Türkçe kelimelerin kullanılması ve daha sade bir dilin benimsenmesidir.
• Halk Diline Yakınlık: Bu akım, edebiyatı halkın daha iyi anlamasını sağlayacak şekilde halk diline yaklaştırmayı hedeflemiştir.
• Konu Seçimi: Aşk, doğa, toplum gibi daha evrensel ve herkesin ilgisini çekebilecek konulara ağırlık verilmiştir.
• Yeni Nazım Türlerinin Ortaya Çıkması: Gazel, kaside gibi klasik nazım türlerinin yanı sıra, koşma, tuyuğ gibi daha halk diline yakın nazım türleri bu dönemde gelişmiştir.

Akımın Temsilcileri

• Necati Bey: Akımın öncülerinden biri olup, sade ve anlaşılır bir Türkçe kullanarak şiirler yazmıştır.
• Yahya Efendi: Şeyhülislam olarak da bilinen Yahya Efendi, Türkiibasit akımının önemli destekçilerinden biri olmuştur.

Akımın Sonuçları

Türkiibasit akımı, Türk edebiyatında önemli bir dönüm noktası olmuş ve Türkçenin edebiyat dilindeki yerini güçlendirmesine katkı sağlamıştır. Bu akım sayesinde Türk edebiyatı, halkın daha yakından ilgisini çeken ve daha anlaşılır bir hale gelmiştir. Ancak, divan edebiyatının estetik değerlerinin tamamen yok sayılması da bu akımın eleştirilen yönlerinden biri olmuştur.

Özetle, Türkiibasit akımı, Türk edebiyatında sadelik, anlaşılırlık ve halk diline yakınlık gibi önemli değerleri ön plana çıkarmış ve Türkçenin gelişimine önemli katkılar sağlamıştır.

Bu konuyla ilgili daha fazla bilgi almak isterseniz, şu kaynakları inceleyebilirsiniz:

• Türk Edebiyatı Tarihi kitapları
• Necati Bey ve Yahya Efendi hakkında yapılan çalışmalar
• Divan Edebiyatı üzerine yapılan araştırmalar

Türkiibasit Akımı (Basit Türkçe Akımı), adından da anlaşılacağı gibi, Türkçeyi sade ve anlaşılır bir biçimde kullanma amacını güden bir edebi akımdır. Bu akım, Türkçenin, özellikle Divan şiirinde, Arapça ve Farsça unsurlarına karşı bir tepki olarak doğmuştur. Bu nedenle Türkiibasit terimi, “basit Türkçe” anlamına gelir ve dildeki karmaşıklıklardan kaçınılmasını ifade eder.

Türkiibasit Akımı çerçevesinde, şairler Divan şiirinin klasik biçimlerini ve aruz ölçüsünü kullanmış olsalar da, şiirlerinde öz Türkçe ile yazmaya özen göstermişlerdir. Bu akımın temsilcileri, Arapça ve Farsça kökenli kelimeler ile söz gruplarını şiirlerinde kullanmaktan kaçınmış, bunun yerine halk arasında yaygın olan mecazlar, deyimler ve atasözlerine yönelmişlerdir.

Türkiibasit akımının savunucuları, bu amaçla Türkçeyi sadeleştirme çabası içinde olmuş, şiirlerinde yabancı dil unsurlarına yer vermemişlerdir. Ancak, akımın hedefleri genel olarak geniş kitleler tarafından benimsenmemiş ve bu nedenle bazı önemli şairler tarafından eleştirilmiş, hatta alay konusu olmuştur. Akım, geniş bir etki alanı yaratamamış ve kısa bir süre içerisinde etkisini kaybetmiştir.

Bu akımın öncü temsilcileri arasında Tatavlalı Mahremi, Aydınlı Visali ve Edirneli Nazmi gibi şairler öne çıkmaktadır. Ayrıca, 17. yüzyılda yaşamış olan Şeyhülislam Yahya da bu akımı desteklemiş ve bu doğrultuda oldukça sade ve anlaşılır şiirler kaleme almıştır. Ancak, bu akımın savunucuları büyük şairlerin desteklerini alamamışlar ve bu nedenle istenilen etkiyi yaratamamışlardır.

Özetle, Türkiibasit Akımı, Divan şiirinde görülen Arapça ve Farsça kökenli terimlere karşı bir tepki olarak ortaya çıkmış ve bu doğrultuda Türkçenin sadeleştirilmesini hedeflemiştir. Akım, nazım şekilleri ve aruz ölçüsü gibi Divan şiirinin biçimlerini koruyarak, dilin sadeleşmesini savunmuştur. Ancak, bu akımın yetersiz bir destek görmesi ve kısa ömürlü olması nedeniyle, geniş bir etki alanı yaratamamış ve daha geniş bir kabul görmemiştir. Sonuç olarak, Türkiibasit Akımı kısa süreli bir hareket olarak kalmış, buna karşın Mahallileşme Akımı gibi sonraki akımlara bir tür hazırlık işlevi görmüştür.