Olumsuz Cümleler ve örnekleri

Olumsuz Cümleler

Olumsuz cümleler, yüklemin bildirdiği işin, oluşun ya da hareketin gerçekleşmediğini anlatan cümlelerdir. Fiil cümlelerinde, iş, oluş veya hareketin yapılmadığını; isim cümlelerinde ise mevcut durumun olmadığını ifade eder. Olumsuzluk, isim cümlelerinde “yok”, “değil” kelimeleri ve “-sız”, “-siz”, “-suz”, “-süz” ekleriyle; fiil cümlelerinde ise “-me”, “-ma”, “-mez”, “-maz” ekleriyle sağlanır. Bu eklerden veya kelimelerden birinin bulunması, cümlenin şeklen olumsuz olmasına yeterlidir.

Örnekler

1. İnsanın kendini yeterince ifade etmediği yerlerde, iletişim sağlanamaz. (Olumsuz isim cümlesi)
2. Bu evde hiçbir şeyin tam ve yerinde olduğunu söylemek zor. (Olumsuz isim cümlesi)
3. Hiç kimse, kendini görmek istemeyen kadar kör olamaz. (Olumsuz isim cümlesi)
4. Gerçek bir arkadaşınız varsa, aynaya bakma ihtiyacı hissetmezsiniz. (Olumsuz isim cümlesi)
5. Barışın kötü versiyonu, savaşın iyi olanından daha kötüdür. (Olumsuz isim cümlesi)
6. Tuba’nın enerjisi, pek fazla güçlü değildi. (Olumsuz isim cümlesi)
7. Derslere karşı her zaman olduğu gibi yine ilgisizdi. (Olumsuz isim cümlesi)
8. Sakın, sustuğun değeri boşa harcama. (Olumsuz fiil cümlesi)
9. Paranın getirdiği onurun, paranın bitmesiyle birlikte kaybolmaması için dikkat et. (Olumsuz fiil cümlesi)
10. Kaçtığınız şeyden kaçmanız, asla mümkün olmayacaktır. (Olumsuz fiil cümlesi)
11. Savaş meydanında, bir dansçının bulunması beklenmez. (Olumsuz fiil cümlesi)
12. Yalnızlık paylaşılmaz, paylaşıldığında yalnızlık kalmaz. (Olumsuz fiil cümlesi)
13. Herkes cennete gitmek ister, fakat ölmektense yaşamak ister. (Olumsuz fiil cümlesi)
14. Kelimelerin gücünü kavramadan, insanların etkisini anlamak zor. (Olumsuz fiil cümlesi)

Olumsuz Cümle ile İlgili Uyarılar

1. Bir cümlenin yükleminde olumsuzluk bildiren ek veya kelime bulunmuyorsa, cümle biçimce olumlu; varsa, cümle biçimce olumsuzdur.
   • Örnek: “Toplantıya cumartesi günü gideceğiz.” (Biçimce ve anlamca olumlu)
   • Örnek: “Toplantıya cumartesi gitmeyeceğiz.” (Biçimce ve anlamca olumsuz)
2. Biçimce olumlu bir cümle, anlamca her zaman olumlu olmayabilir.
   • Örnek: “Bu hesap işin içinden çıkabilirsen çık.” (Biçimce olumlu, anlamca olumsuz – Çıkamazsın.)
   • Örnek: “Ne gelen var, ne giden.” (Biçimce olumlu, anlamca olumsuz – Gelen ve giden yok.)
   • Örnek: “Bu günden sonra telefonumu sana verir miyim?” (Biçimce olumlu, anlamca olumsuz – Vermem.)
3. Bir cümlede sadece bir olumsuzluk bildiren ek varsa, o cümle biçim ve anlamca olumsuzdur. İki olumsuzluk bildiren ek varsa, cümle biçimce olumsuz, anlamca olumlu olabilir.
   • Örnek: “Evimizin yolunu bilmiyor değil.” (Biçimce ve anlamca olumsuz)
   • Örnek: “Bu olanlardan sonra yüzüm gülmüyor değil.” (Biçimce ve anlamca olumsuz)
   • Örnek: “Cesareti olmayanın geleceği de yoktur.” (Biçimce ve anlamca olumsuz)
   • Örnek: “Hedefi yoktur umudu olmayan kişinin.” (Biçimce ve anlamca olumsuz)
   • Örnek: “Arkadaşımız bu konuda pek anlayışlı değildi.” (Biçimce ve anlamca olumsuz)
   • Örnek: “Hiçbir şey eskisi gibi olmayacak.” (Biçimce ve anlamca olumsuz)
   • Örnek: “Bozuk karakterler, hayatlarına anlam katamazlar.” (Biçimce ve anlamca olumsuz)
   • Örnek: “Ders çalışmayı bırakın gençler, yeter.” (Biçimce ve anlamca olumsuz)
   • Örnek: “Seni sevmiyorum değil, aslında seviyorum.” (Biçimce olumsuz, anlamca olumlu)
4. “Ne… ne” bağlacının yer aldığı cümleler biçimce olumlu ancak anlamca olumsuz olabilir.
   • Örnek: “Ne gelen var, ne giden.” (Gelen ve giden yok.)
   • Örnek: “Ne doğan güne hükmüm geçer, ne de halden anlayan buluruz.” (İkisi de yok.)
   • Örnek: “Ne seni sevdim, ne Leyla’yı.” (İkisini de sevmedim.)
   • Örnek: “Ne güzel bir arabaya bindim, ne de güzel bir evim oldu.” (İkisi de olmadı.)
5. Olumlu soru cümlelerinin sonunda “var” sözcüğü bulunuyorsa, cümle anlamca olumsuz olabilir.
   • Örnek: “Başka çalacak kapım mı var?” (Yok anlamında.)
   • Örnek: “Senden başka kimsem mi var?” (Kimsem yok anlamında.)
   • Örnek: “Bülbüllerin konacağı başka dal mı var?” (Yok anlamında.)
6. “Sanki” edatının yer aldığı bazı cümleler biçimce olumlu, anlamca olumsuz olabilir.
   • Örnek: “Bütün çamuru sınıfa sanki ben taşımışım.” (Aslında taşımamışım.)
   • Örnek: “Sanki çocuğun bütün sorunlarını bir saatte çözmüş olacak.” (Çözemeyecek.)