Ünsüz Düşmesi

Ünsüz Düşmesi

Ünsüz düşmesi, bir sözcüğün ek aldığında veya başka bir sözcükle birleştiğinde sonundaki ünsüz harfi kaybetmesine denir. Bu durum genellikle Türkçede “k” ünsüzü bulunan kelimelerde görülür ve bazı özel durumlarda da gerçekleşir.

Kural:

• Sonunda “k” ünsüzü bulunan bazı sözcükler, “-cik, -cek” eklerini aldığında sondaki “k” sesi düşer.
• Sonu “k” harfiyle biten bazı sözcüklere “-l, -mse” ekleri getirildiğinde sondaki “k” ünsüz harfi düşer.
• “yeşil” ve “kızıl” sözcüklerine fiil yapım eki “-er, -ar” eklendiğinde, sözcük sonundaki “-il, -ıl” sesleri düşer.
• “ast, üst” sözcükleri ile kurulan birleşik sözcüklerde “t” harfi düşer.
• Arapçadan dilimize geçmiş ve ikiz ünsüz barındıran bazı sözcükler yalın haldeyken ünsüzlerinden birisini düşürür.

Detaylı Örneklerle Ünsüz Düşmesi

“-cik, -cek” Ekleri ile Ünsüz Düşmesi:

• küçük + -cük → küçücük
  • Küçük ev çok küçücük kaldı.
• ufak + -cık → ufacık
  • Ufak bir mesele ama ufacık bir detay bile önemli.
• minik + -cik → minicik
  • Minik bebek minicik elleriyle güldü.
• sıcak + -cık → sıcacık
  • Sıcak çorba sıcacık içildi.
• çabuk + -cak → çabucak
  • Çabuk işini bitirip çabucak geldi.

Fiil Yapım Eki “-l” ile Ünsüz Düşmesi:

• yüksek + -l + mek → yükselmek
  • Dağa yüksek yerden yükselmek zor oldu.
• küçük + -l + mek → küçülmek
  • Küçük çocuklar her geçen gün daha da küçülmek zorunda kalıyor.
• seyrek + -l + mek → seyrelmek
  • Seyrek saçları daha da seyrelmek üzereydi.
• alçak + -l + mak → alçalmak
  • Alçak dağlar zamanla alçalmak zorunda kalır.
• ufak + -l + mak → ufalmak
  • Ufak ekmekler parçalanarak ufalmak zorunda kalır.

“-mse” ile Ünsüz Düşmesi:

• küçük + -mse → küçümse
  • Küçük hataları küçümseme.

Sonu “k” ile Biten Somut Kelimeler:

• kulak + -cık → kulakçık
  • Kulak yapısının bir parçası olan kulakçık çok önemlidir.
• kapak + -cık → kapakçık
  • Şişenin kapakçık kısmı açıktı.

“Yeşil” ve “Kızıl” Sözcüklerine Fiil Yapım Eki “-er, -ar” ile Ünsüz Düşmesi:

• Yeşil + -er → yeşermek
  • Yeşil ağaçlar yeşermek için suya ihtiyaç duyar.
• Kızıl + -ar → kızarmak
  • Kızıl yüzü güneşte kızarmak üzereydi.

“Ast, Üst” Sözcükleri ile Kurulan Birleşik Sözcüklerde Ünsüz Düşmesi:

• Ast + teğmen → asteğmen
  • Astteğmen rütbesi ile görev yapıyordu.
• Üst + teğmen → üsteğmen
  • Üstteğmen rütbesine terfi etti.

Arapçadan Geçmiş Sözcüklerde Ünsüz Düşmesi:

• Redd → Red
  • Onun önerisini red etti.
• Hiss → His
  • Onun hakkında kötü bir his vardı.
• Hall → Hal
  • Onun durumu zor bir hal aldı.

İstisnai Ünsüz Düşmesi Örnekleri:

• ad + -daş → adaş
  • Onunla aynı ismi taşıyoruz, yani adaşız.
• kalk + -dır → kaldır
  • Onu yerden kaldır.

Bu örnekler ve açıklamalar, ünsüz düşmesi olayını daha iyi anlamanıza yardımcı olacaktır. Ünsüz düşmesi, Türkçenin fonetik yapısını düzenler ve kelimelerin telaffuzunu kolaylaştırır.