Dudak Ünsüzleri Benzeşmesi (n-b Çatışması) ve Türkçede Ses Değişiklikleri
Türkçede, “n” ünsüzü ile biten bir heceden sonra “b” ile başlayan bir hece geldiğinde, “b” sesi genellikle kendisinden önceki “n” sesini “m” sesine dönüştürür. Bu ses değişikliği, dudak ünsüzleri arasında benzeşme nedeniyle ortaya çıkar. Dudak ünsüzleri, dudakların birleşmesiyle oluşur ve bu nedenle seslerin oluşum yerleri benzerdir. Bu durum, seslerin uyumlu hale gelmesini sağlar. Özellikle Farsça kökenli kelimelerde ve diğer yabancı kelimelerde bu benzeşmeye sıkça rastlanır.
Dudak Ünsüzleri Benzeşmesi ile İlgili Örnekler
1. Sünbül – Sümbül
“Sünbül” kelimesi doğru yazımıyla “sümbül” olarak düzeltilmelidir. Burada “n” sesi, “b” ile başlayan bir heceden önce “m” sesine dönüşür.
2. Tenbel – Tembel
“Tenbel” yerine “tembel” doğru yazımdır. Bu kelimede “n” sesi “b” sesi tarafından “m” sesine dönüştürülür.
3. Penbe – Pembe
“Penbe” kelimesinin doğru yazımı “pembe”dir. Burada “n” sesi, “b” ile başlayan bir heceden önce “m” sesine dönüşür.
4. Tanbur – Tambur
“Tanbur” yerine “tambur” doğru yazımdır. Bu kelimede “n” sesi “b” sesi tarafından “m” sesine dönüştürülür.
5. Muşanba – Muşamba
“Muşanba” kelimesinin doğru yazımı “muşamba”dır. Burada “n” sesi “b” sesine dönüşür.
6. Anbar – Ambar
“Anbar” doğru yazımıyla “ambar” olarak düzeltilmelidir. Bu kelimede “n” sesi, “b” ile başlayan bir heceden önce “m” sesine dönüşür.
7. Cınbız – Cımbız
“Cınbız” yerine “cımbız” doğru yazımdır. Burada “n” sesi “b” sesi tarafından “m” sesine dönüştürülür.
8. Saklanbaç – Saklambaç
“Saklanbaç” kelimesinin doğru yazımı “saklambaç”tır. “N” sesi, “b” sesine dönüşür.
9. Anber – Amber
“Anber” doğru yazımıyla “amber” olarak düzeltilmelidir. Bu kelimede “n” sesi “b” sesine dönüşür.
10. Dolanbaç – Dolambaç
“Dolanbaç” yerine “dolambaç” doğru yazımdır. Burada “n” sesi, “b” ile başlayan bir heceden önce “m” sesine dönüşür.
11. Konposto – Komposto
“Konposto” kelimesinin doğru yazımı “komposto”dur. Bu kelimede “n” sesi “b” sesi tarafından “m” sesine dönüştürülür.
12. Kanbur – Kambur
“Kanbur” doğru yazımıyla “kambur” olarak düzeltilmelidir. Burada “n” sesi “b” sesine dönüşür.
13. Kanber – Kamber
“Kanber” yerine “kamber” doğru yazımdır. Bu kelimede “n” sesi “b” sesi tarafından “m” sesine dönüştürülür.
14. Münbit – Mümbit
“Münbit” kelimesinin doğru yazımı “mümbit”tir. Burada “n” sesi, “b” ile başlayan bir heceden önce “m” sesine dönüşür.
15. Çenber – Çember
“Çenber” yerine “çember” doğru yazımdır. Bu kelimede “n” sesi “b” sesi tarafından “m” sesine dönüşür.
16. Çarşanba – Çarşamba
“Çarşanba” kelimesinin doğru yazımı “çarşamba”dır. Burada “n” sesi “b” sesine dönüşür.
17. Perşenbe – Perşembe
“Perşenbe” doğru yazımıyla “perşembe” olarak düzeltilmelidir. Bu kelimede “n” sesi “b” sesi tarafından “m” sesine dönüşür.
Özel Durumlar
Uyarı 1: Özel isimlerde dudak ünsüzleri benzeşmesi kuralı uygulanmaz.
Örnekler:
- İstanbul
- Safranbolu
- Zeytinburnu
- Binboğa
Uyarı 2: Birleşik sözcüklerde dudak ünsüzleri benzeşmesi (n-b çatışması) kuralı geçerli değildir.
Örnekler:
- Onbaşı
- Binbaşı
- Günbatımı
- Tonbalığı
- Sonbahar
Seslerin Oluşumu ve Deneyim
Dudak ünsüzlerinin (b, m, p) oluşumu sırasında dudaklarımızın birleşmesi gerekir. Bu nedenle bu sesler dudak ünsüzleri olarak kabul edilir. “n” sesi ise damak ünsüzü olduğundan, dudak ünsüzleriyle birleşmez. Bu, seslerin nasıl oluştuğunu anlamak için bir deney yaparak da görülebilir.
