Ünsüz Benzeşmesi (Sertleşmesi)

Ünsüz Benzeşmesi (Sertleşmesi)

Türkçede bazı ünsüzlerin belirli seslerle birleşiminde ünsüzlerin sertleşme veya yumuşama gibi değişiklikler meydana gelir. Ünsüz benzeşmesi, sert ünsüzlerle biten bir kelimenin ardından yumuşak ünsüzle başlayan ek geldiğinde ortaya çıkar. Bu süreçte yumuşak ünsüzler sertleşir. Bu olaya ünsüz benzeşmesi veya ünsüz sertleşmesi denir.

Ünsüz Benzeşmesinin Kuralları

1. C ünsüzü: Sert ünsüz olan ç ünsüzüne dönüşür.
2. D ünsüzü: Sert ünsüz olan t ünsüzüne dönüşür.
3. G ünsüzü: Sert ünsüz olan k ünsüzüne dönüşür.

Ünsüz Benzeşmesi ile İlgili Açıklamalı Örnekler

Notlar

1. Bağlaçlar ve Hal Ekleri: Bağlaç olan “-de, -da” ekleri ünsüz benzeşmesine uymaz, bu yüzden “-te, -ta” biçimleri söz konusu değildir. Ancak hal eki olan “-de, -da” ünsüz benzeşmesi kurallarına uygundur.
   • Örnek: “Sınıf da temizlendi.” (bağlaç olan “da”)
   • Örnek: “Sınıfta ders çalışıyordu.” (hal eki olan “-da”)
2. Matematik Terimleri: Bazı matematik terimleri bu kurala uymaz.
   • Örnek: Üçgen, beşgen, dörtgen, çocukcağız.
3. Özel İsimler ve Sayılar: Özel isimler ve sayılara gelen eklerde ünsüz benzeşmesi kurallarına uyulur. Bu tür ekler eklenmeden önce sayılar harflere dönüştürülerek benzeşme aranır.
   • Örnek: “Sinop’ta”, “Kars’ta”, “1923’te (üçte)”, “1975’te (beşte)”.

Ünsüz Benzeşmesi ile İlgili Açıklamalı Cümleler

1. İş yerinde büyük bir iş teslim eden işçi, işin sonunda biraz yorgun göründü.
2. Soğuk havadan çabuk etkilenebilen bu kuşlar, sıcak havalarda oldukça hassas olabiliyor.
3. İnsanlıktan nasibini almamış biri, suçlardan ne anlayabilir ki?
4. 1925’te (beşte) önemli olaylar yaşandı ve 1923’te (üçte) de iki büyük gelişme oldu.
5. Ağaçtan bir kuş uçtu ve uzaklara doğru süzüldü.
6. Kitapçıdan Arapça bir sözlük aldı ve eve dönerken dikkatli oldu.
7. Bisikletçi, yolda dengesini kaybedince sertçe bir yere çarptı.
8. Dişçi, çiçekçiye uğrayıp sonra evine dönmeyi tercih ediyordu.
9. Mehmetçikler ırmaktan geçtiklerinde yavaşça yürümeye başladılar.