Ünsüz Yumuşaması Tanımı ve Örnek Cümleler

Ünsüz Yumuşaması

Türkçede, bazı sözcüklerin sonunda bulunan sert ünsüzler (p, ç, t, k) ünlüyle başlayan ekler aldıklarında yumuşar. Bu ses olayı, ünsüz yumuşaması olarak bilinir. Sert ünsüzler, eklerin etkisiyle yumuşayarak b, c, d, g, ğ ünsüzlerine dönüşür.

Ünsüz Yumuşamasında Dönüşüm Kuralları

• p ünsüzü → b ünsüzüne dönüşür.
  • Örnek: Kap → kabın
• ç ünsüzü → c ünsüzüne dönüşür.
  • Örnek: Çorap → çorabı
• t ünsüzü → d ünsüzüne dönüşür.
  • Örnek: Kitap → kitabı
• k ünsüzü → g veya ğ ünsüzlerine dönüşür.
  • Örnek: Kale → kale (genellikle g olarak yumuşar; Kale → kalesi)

Ünsüz Yumuşaması ile İlgili Örnekler

• Ağaç → ağacı
  Burada, “-ç” ünsüzü “c” ünsüzüne dönüşür.
• Kayık → kayığa
  “K” ünsüzü “ğ” ünsüzüne dönüşür.
• Kanat → kanadı
  “T” ünsüzü “d” ünsüzüne dönüşür.
• Kitaplık → kitaplığa
  “K” ünsüzü “ğ” ünsüzüne dönüşür.
• Kelebek → kelebeğe
  “K” ünsüzü “ğ” ünsüzüne dönüşür.
• Kalp → kalbi
  “P” ünsüzü “b” ünsüzüne dönüşür.
• Çorap → çorabı
  “Ç” ünsüzü “c” ünsüzüne dönüşür.
• Hesap → hesabı
  “P” ünsüzü “b” ünsüzüne dönüşür.
• Borç → borcu
  “Ç” ünsüzü “c” ünsüzüne dönüşür.
• Yamaç → yamaca
  “Ç” ünsüzü “c” ünsüzüne dönüşür.
• Yoğurt → yoğurda
  “T” ünsüzü “d” ünsüzüne dönüşür.
• Demeç → demece
  “Ç” ünsüzü “c” ünsüzüne dönüşür.
• İlaç → ilaca
  “Ç” ünsüzü “c” ünsüzüne dönüşür.
• Kâğıt → kâğıdı
  “T” ünsüzü “d” ünsüzüne dönüşür.
• Kurt → kurda
  “T” ünsüzü “d” ünsüzüne dönüşür.
• Renk → rengi
  “K” ünsüzü “g” ünsüzüne dönüşür.
• Kıraç → kıraçı
  “Ç” ünsüzü “c” ünsüzüne dönüşür.
• Durak → durağa
  “K” ünsüzü “ğ” ünsüzüne dönüşür.
• Yaprak → yaprağı
  “K” ünsüzü “ğ” ünsüzüne dönüşür.
• Çocuk → çocuğu
  “K” ünsüzü “ğ” ünsüzüne dönüşür.
• Kepenk → kepengi
  “K” ünsüzü “g” ünsüzüne dönüşür.
• Ahenk → ahengi
  “K” ünsüzü “g” ünsüzüne dönüşür.
• Gözlük → gözlüğe
  “K” ünsüzü “ğ” ünsüzüne dönüşür.
• Kap → kabın
  “P” ünsüzü “b” ünsüzüne dönüşür.
• Bıçak → bıçağı
  “K” ünsüzü “ğ” ünsüzüne dönüşür.
• Bayrak → bayrağı
  “K” ünsüzü “ğ” ünsüzüne dönüşür.
• Sağlık → sağlığı
  “K” ünsüzü “ğ” ünsüzüne dönüşür.
• Çiçek → çiçeği
  “K” ünsüzü “ğ” ünsüzüne dönüşür.
• Kitap → kitabı
  “P” ünsüzü “b” ünsüzüne dönüşür.
• Kasap → kasabı
  “P” ünsüzü “b” ünsüzüne dönüşür.
• Tarak → tarağı
  “K” ünsüzü “ğ” ünsüzüne dönüşür.
• Yurt → yurdu
  “T” ünsüzü “d” ünsüzüne dönüşür.
• Yazmak → yazmağa
  “K” ünsüzü “ğ” ünsüzüne dönüşür.
• Okuyacak → okuyacağız
  “K” ünsüzü “ğ” ünsüzüne dönüşür.
• Dert → derdi
  “T” ünsüzü “d” ünsüzüne dönüşür.
• Sebep → sebebi
  “P” ünsüzü “b” ünsüzüne dönüşür.
• Süzgeç → süzgece
  “Ç” ünsüzü “c” ünsüzüne dönüşür.
• Takip → takibi
  “P” ünsüzü “b” ünsüzüne dönüşür.
• Dolap → dolabı
  “P” ünsüzü “b” ünsüzüne dönüşür.
• Talep → talebi
  “P” ünsüzü “b” ünsüzüne dönüşür.
• Nasip → nasibi
  “P” ünsüzü “b” ünsüzüne dönüşür.
• Cevap → cevabı
  “P” ünsüzü “b” ünsüzüne dönüşür.
• Sahip → sahibi
  “P” ünsüzü “b” ünsüzüne dönüşür.
• Rakip → rakibi
  “P” ünsüzü “b” ünsüzüne dönüşür.
• Kaşık → kaşığa
  “K” ünsüzü “ğ” ünsüzüne dönüşür.
• Sözlük → sözlüğe
  “K” ünsüzü “ğ” ünsüzüne dönüşür.
• Kireç → kireci
  “Ç” ünsüzü “c” ünsüzüne dönüşür.
• Topaç → topaca
  “Ç” ünsüzü “c” ünsüzüne dönüşür.
• Dalgıç → dalgıca
  “Ç” ünsüzü “c” ünsüzüne dönüşür.
• Ekmek → ekmeğe
  “K” ünsüzü “ğ” ünsüzüne dönüşür.
• Taklit → taklidi
  “T” ünsüzü “d” ünsüzüne dönüşür.
• Kazak → kazağa
  “K” ünsüzü “ğ” ünsüzüne dönüşür.
• Tüfek → tüfeğe
  “K” ünsüzü “ğ” ünsüzüne dönüşür.
• Kirpik → kirpiği
  “K” ünsüzü “ğ” ünsüzüne dönüşür.

Ünsüz Yumuşaması ile İlgili Önemli Kurallar

1. Tek Heceli Sözcükler: Bazı tek heceli sözcüklerde ünsüz yumuşaması olmaz.
   • Örnek: At → at-ı, Ak → ak-ı, Çöp → çöp-ü, Saç → saç-ı, Sap → sap-ı, Tok → tok-a
2. Tek Heceli Sözcüklerde Yumuşama: Bazı tek heceli sözcüklerde ünsüz yumuşaması görülür.
   • Örnek: Yurt → yurd-a
3. Özel Adlar: Özel adlarda ünsüz yumuşaması söyleyiş sırasında gerçekleşir, yazıda genellikle gösterilmez.
   • Örnek: Zonguldak → Zonguldak’ın, Ürgüp → Ürgüp’e
4. Yabancı Kökenli Sözcükler: Yabancı dillerden alınmış bazı sözcüklerde ünsüz yumuşaması olmaz.
   • Örnek: Sanat → sanat-ı, Bisiklet → bisiklet-i, Tank → tank-ı
5. Türemiş Sözcüklerde Yumuşama: Bazı türemiş kelimelerde ünsüz yumuşaması görülmez, genellikle “t” harfi ile biter.
   • Örnek: Yazıt → yazıt-ı, Karşıt → karşıt-ı, Anıt → anıt-ı

Ünsüz Yumuşaması ile İlgili Örnek Cümleler

• Eğer bir kişinin sağlığı yerinde değilse, o kişi hayatın en güzel tatlarından mahrum kalır.
• Sevgi dolu bir kalbe her zaman huzur ve mutluluk gelir.
• Mutluluğa hasret kalan ruhlar, genellikle yalnızlıkla başa çıkamazlar.
• Ağzı sütten yanmış biri, yoğurdu soğutarak yer.
• İlk durağa geldiğimizde, renkleri solmuş insanlarla karşılaştık.
• Kitabı eline alan kişiler, genellikle bıçağı bir kenara bırakır.
• Sözlüğe ulaşamayan eller, sanki kopmuş ve kullanılamaz gibidir.
• Ekmeğe saygı göstermeyenler, geleceğe de saygı göstermezler.
• Çiçeği burnundaki kasap, et hakkında bazı bilgiler almak istiyordu.
• Derdi dünya olan kişi, dünya kadar derdi olan kişidir.
• Sahibi olmayan bir bayrağa da hürmet gösterilmelidir.
• Demliğe çay koyarken, yemliğe de yemek konulur, derler.
• Kuş, kurda yem olmamak için, bardağın dolu tarafını dikkatle incelemelidir.
• Çocuğa en zor gelen şey, borca bulaşmış olmaktır.
• Soğuğa, sıcağa, böceğe aldırış etmeyen kişiler, bu özellikleriyle dikkat çekerler.