Dolaylama, bir kavram veya varlıknın tek bir kelimeyle anlatılacağı yerde, birden fazla kelime kullanılarak ifade edilmesine verilen isimdir. Bu yöntem, bir kavramın doğrudan adını kullanmak yerine, çeşitli tanımlamalar ve betimlemeler yoluyla ona ulaşmayı hedefler. Dolaylama, belirli bir referans ile kavramın kendisine dolaylı yoldan ulaşılması .
Dolaylamayı oluşturabilmek için en az iki kelimenin bir arada kullanılması gerekmektedir. Toplumda belirli kavramlar üzerine bir uzlaşma sağlanmıştır ve bu kavramlar genel olarak tanımlandığı şekilde anlaşılır. Dolaylama çeşitli biçimlerde karşımıza çıkabilir:
Kişi Adları ile Yapılan Dolaylama Örnekleri
Minik Serçe: Sezen Aksu
Sanat Güneşi: Zeki Müren
Süperstar: Ajda Pekkan
Cep Herkülü: Naim Süleymanoğlu
Büyük Kurtarıcı: Atatürk
Ulu Önder: Atatürk
Bayrak Şairi: Arif Nihat Asya
Istırap Şairi: Fuzuli
Vatan Şairi: Namık Kemal
Şarkın Sultanı: Selahaddin Eyyubi
Allah’ın Kılıcı: Hz. Ali
Cihan Padişahı: Kanuni Sultan Süleyman
Yer Adları ile Yapılan Dolaylama Örnekleri
Kara Kıta: Afrika
Türkiye’nin Kalbi: Ankara
Yedi Tepeli Şehir: İstanbul
Peygamberler Şehri: Urfa
Yavru Vatan: Kıbrıs
Dünyanın Tepesi: Everest
Saray Yavrusu: Konak
Tahıl Ambarı: Konya
Güller Diyarı: Isparta
Kızıl Gezegen: Mars
Altın Boynuz: Haliç
Tür Adları ile Yapılan Dolaylama Örnekleri
File Bekçisi: Kaleci
Meşin Yuvarlak: Top
Bacasız Sanayi: Turizm
Beyaz Altın: Pamuk
Altın Perde: Tiyatro
Beyaz Perde: Sinema
Beyaz Cam: Televizyon
Beyaz İksir: Süt
Sihirli Kutu: Televizyon
Yedinci Sanat: Sinema
Beyaz Zehir: Eroin
Derya Kuzusu: Balık
Delikli Demir: Tüfek
Evin Direği: Baba
Ata Sporu: Güreş
Altın Bilezik: Sanat
Kara Elmas: Kömür
Hayat Arkadaşı: Eş
Filenin Sultanları: Bayan Basketbol Takımı
On İki Dev Adam: Erkek Basketbol Takımı
Avrupa Fatihi: Galatasaray
Kara Kartal: Beşiktaş
Sarı Kanarya: Fenerbahçe
Cümle İçerisinde Dolaylama Kullanımı
Minik Serçe yine duygusal anlar yaşattı hayranlarına.
Bir dünya rekoru daha Cep Herkülü‘nden geldi.
Büyük Kurtarıcı, her daim bu millete çağdaşlaşmayı hedef olarak göstermiştir.
Kara Kıtanın masum çocukları bir dilim ekmeğe muhtaç durumda.
Yedi Tepeli Şehir asırlar boyunca kimlere ev sahipliği yapmadı ki…
Peygamberler Şehri yaz aylarında ziyaretçi akınına uğrar.
Yavru Vatan büyük kararını bir gün verecek.
Bu yıl kuraklığın etkisiyle Tahıl Ambarı büyük hayal kırıklığı yarattı.
Güller Diyarı‘nda yıllar önce bir çağın ışığını yakan bir yazar yaşamıştı.
Kızıl Gezegen bir gün hepimizin ilgisini çekecek.
Takımımızın File Bekçisi olmasaydı maçın sonucu farklı olabilirdi.
Bir türlü Meşin Yuvarlakla buluşamadı, arkadaşlarının yardımıyla.
Beyaz Altın bu yıl ekonomik değerini kaybetti.
Altın Perdede en büyük ödül sahibini buldu.
Beyaz Perde yakında izleyicileriyle buluşacak.
Gençlerimizi geleceğin parlak sayfalarıyla buluşturmak istiyorsak, Beyaz Zehir belasından uzak tutmalıyız.
Herkes heyecanla Derya Kuzusu‘nun hareketlerini izliyordu.
Ah anam, Evin Direği hastalanmış, bu durum ailemizi derinden sarstı.
Geleneksel Ata Sporu için tüm şehirlerde hazırlıklar yapılacak.
Kara Elmas olarak bilinen tehlike birçok ailenin ocaklarını söndürdü.
Sihirli Kutu çağımızda zamanın en büyük hırsızı oldu.
Hiç kimseye yem olmaz Ormanlar Kralının mekânında.
Hayat Arkadaşını kısa sürede kaybedince derin bir üzüntü yaşadı.
Filenin Sultanları yine harika bir performans sergiledi.
Herkes günümüzde On İki Dev Adam‘ı konuşuyor.
Uyarı: Yukarıdaki örneklerde Beyaz Altın gibi terimler dolaylama anlamında kullanılmaktadır. Ancak, “kuyumcudan beyaz altın aldı” gibi cümlelerde Beyaz Altın dolaylama anlamında değildir.
Dolaylama: Kelimelerin Sihirli Dünyası
Dolaylama, bir kavramı veya varlığı doğrudan adıyla söylemek yerine, onun özelliklerini, çağrışımlarını veya benzerliklerini kullanarak dolaylı yoldan ifade etmektir. Bu, dilin en güçlü ve en yaratıcı araçlarından biridir. Tıpkı bir resimde renklerin bir araya gelerek anlamlı bir bütün oluşturması gibi, kelimeler de dolaylama sayesinde yeni anlamlar kazanır ve metinlere derinlik katar.
Neden Dolaylama Kullanırız?
Metni Zenginleştirmek: Dolaylamalar, metinlere canlılık ve çeşitlilik katar.
Duyguları Güçlendirmek: Bir duyguyu doğrudan söylemek yerine, dolaylama ile daha etkili bir şekilde ifade edebiliriz. Örneğin, “çok üzgünüm” yerine “kalbim kırıldı” demek, üzüntüyü daha yoğun bir şekilde aktarır.
Okuru Etkilemek: Dolaylamalar, okuyucuyu düşünmeye ve metnin derinliklerine inmeye teşvik eder.
Kişisel Stili Yansıtmak: Farklı yazarlar, aynı durumu farklı dolaylamalarla ifade ederek kendi özgün stillerini oluştururlar.
Dolaylamanın Çeşitleri
Kişi Adları ile Dolaylama: Tarihi şahısların veya ünlü kişilerin özellikleri, yeni kişilere veya kavramlara aktarılır. Örneğin, “Atatürk” yerine “Büyük Kurtarıcı” demek.
Yer Adları ile Dolaylama: Bir yerin özelliği, başka bir yere veya duruma aktarılır. Örneğin, “İstanbul” yerine “Yedi Tepeli Şehir” demek.
Tür Adları ile Dolaylama: Bir türün özelliği, başka bir şeye veya duruma aktarılır. Örneğin, “kaleci” yerine “file bekçisi” demek.
Benzetmeler: Bir şeyi başka bir şeye benzeterek anlatmak. Örneğin, “aslan gibi yürekli” demek.
Kişileştirmeler: Cansız varlıklara insan özelliği vermek. Örneğin, “deniz fısıldıyordu” demek.
Dolaylama Örnekleri
“Minik serçe yine ağlattı sevenlerini.” Bu cümlede “minik serçe”, duygusal bir seslendirme yeteneği olan bir şarkıcıyı ifade ediyor.
“Kara kıtanın masum çocukları bir kuru ekmeğe muhtaçtır.” Burada “kara kıta”, Afrika’yı temsil ediyor ve kıtadaki yoksulluğa dikkat çekiliyor.
“Yedi Tepeli Şehir asırlarca kimleri ağırlamadı ki…” Bu cümle, İstanbul’un tarihi ve kültürel zenginliğini vurguluyor.
“Beyaz altın bu yıl para etmiyor.” Burada “beyaz altın”, pamuk anlamına geliyor.
Dolaylamanın Gücü
Dolaylama, dilin en güçlü silahlarından biridir. Bir kelimeyi başka bir kelimeyle değiştirmek, metnin anlamını tamamen değiştirebilir ve okuyucunun zihninde yeni çağrışımlar yaratabilir. Örneğin, “kadın” yerine “güzellik kraliçesi” demek, kadının sadece fiziksel güzelliğine değil, aynı zamanda iç güzelliğine ve çekiciliğine de dikkat çeker.
Özetle, dolaylama, dilin yaratıcı ve etkili bir kullanımıdır. Dolaylamaları kullanarak, metinlerimizi daha zengin, daha anlamlı ve daha akılda kalıcı hale getirebiliriz.
Peki, sizce günlük konuşmalarımızda dolaylamaya daha fazla yer vermeli miyiz? Neden?
Ek Notlar:
Dolaylamalar, şiir, roman gibi edebi metinlerde sıkça kullanılır.
Dolaylamalar, reklam metinlerinde de dikkat çekmek için kullanılır.
Dolaylamalar, bir kültüre özgü olabilir ve farklı kültürlerde farklı anlamlar taşıyabilir.
Alıştırmalar:
Verilen kelimeleri kullanarak dolaylama cümleleri oluşturun: deniz, ağaç, kitap, aşk, zaman
Bir şiir veya şarkı sözünde kullanılan dolaylamaları bulun ve analiz edin.
Günlük konuşmalarınızda dolaylamaya daha fazla yer vermeye çalışın.
Bu alıştırmalar, dolaylama becerinizi geliştirmenize yardımcı olacaktır.
Web sitemizde size en iyi deneyimi sunabilmemiz için çerezleri kullanıyoruz. Bu siteyi kullanmaya devam ederseniz, bunu kabul ettiğinizi varsayarız.TamamHayırGizlilik politikası
