Çekimli Fiil Nedir? Örnekler

Çekimli Fiil Nedir?

Çekimli fiil, bir cümle içindeki eylemi ifade eden ve kişi, zaman, kip gibi gramer bilgileri taşıyan fiildir. Yani, bir eylemin kim tarafından, ne zaman ve nasıl yapıldığını belirtir.

Basitçe söylemek gerekirse, bir cümlede “ne yapıyor?”, “ne yaptı?”, “ne yapacak?” gibi sorulara cevap veren kelimeler çekimli fiillerdir.

Örneğin:

• Okuyorum: Bu cümlede “okuyorum” kelimesi bir çekimli fiildir. Çünkü “kim okuyor?” sorusunun cevabı “ben”dir (kişi), “ne zaman okuyor?” sorusunun cevabı “şimdi”dir (zaman) ve “nasıl okuyor?” sorusunun cevabı “okuma eylemini yapıyor” şeklindedir (kip).
• Gittiler: Bu cümlede “gittiler” kelimesi bir çekimli fiildir. Çünkü “kim gitti?” sorusunun cevabı “onlar”dır (kişi), “ne zaman gittiler?” sorusunun cevabı “geçmişte”dir (zaman) ve “nasıl gittiler?” sorusunun cevabı “gitme eylemini tamamladılar” şeklindedir (kip).

Çekimli Fiilin Özellikleri:

• Kişi: Eylemi yapan kişiyi belirtir (ben, sen, o, biz, siz, onlar).
• Zaman: Eylemin ne zaman gerçekleştiğini belirtir (geçmiş, şimdiki, gelecek).
• Kip: Eylemin nasıl gerçekleştiğini (olumlu, olumsuz, emir, dilek vb.) veya kesinliğini (kesin, belirsiz) belirtir.
• Sayı: Eylemi yapanların sayısını belirtir (tekil, çoğul).

Çekimli Fiil Örnekleri:

• Geçmiş Zaman: Yazdım, okudular, gitti.
• Şimdiki Zaman: Yürüyorum, oynuyorlar, çalışır.
• Gelecek Zaman: Yazacağım, okuyacaklar, gidecek.
• Emir Kipi: Git, oku, yaz.
• Dilek Kipi: Gelse, okusa, yazsa.

Çekimli Fiilin Önemi:

Çekimli fiiller, bir dilin temel yapı taşlarından biridir. Cümlelerin anlamını belirlemede ve iletişim kurmada büyük öneme sahiptirler. Çekimli fiiller sayesinde düşüncelerimizi, duygularımızı ve isteklerimizi başkalarına doğru ve etkili bir şekilde aktarabiliriz.

Özetle, çekimli fiil, bir cümle içindeki eylemi ifade eden ve kişi, zaman, kip gibi gramer bilgileri taşıyan fiildir. Çekimli fiiller, Türkçenin en önemli yapı taşlarından biridir ve günlük konuşmalarımızda sıklıkla kullanırız.

Çekimli Fiil Nedir? Örnekler

Çekimli fiil, bir fiilin kişi ve kip ekleri alarak oluşturulan formudur. Çekimli fiiller, fiil kökü veya gövdesine eklenen kip ve şahıs ekleriyle meydana gelir. Bu yapının formülü şu şekildedir:

Fiil kökü/gövdesi + kip eki + şahıs eki = çekimli fiil

Örnekler:

• “Yazdım”Bu fiil, “yaz-dı-m” olarak ayrılır. Burada “yaz-“ fiilin köküdür, “-dı” kip eki (görülen geçmiş zaman eki) ve “-m” birinci tekil şahıs ekidir. Bu yapı, çekimli fiil örneğidir.
• “Gelirsin”Bu fiil, “gel-ir-sin” şeklinde çözülür. “Gel-“ kelimenin köküdür, “-ir” geniş zaman kip ekidir ve “-sin” ikinci tekil şahıs ekidir. Bu da bir çekimli fiil örneğidir.

Not: Çekimli fiillerde üç farklı kişi anlamı bulunur:

I. Birinci kişi – Eylemi gerçekleştiren kişi: ben, biz
II. İkinci kişi – Eylemi dinleyen veya karşısındaki kişi: sen, siz
III. Üçüncü kişi – Eylem hakkında konuşulan kişi veya kişiler: o, onlar

Örnekler:

• “Bıraktığınız notları inceledim.” (Eylemi gerçekleştiren kişi, yani sözün sahibi, eylemi yapandır.)
• “Çok güzel, işlerini bitirmişsin!” (Eylemi gerçekleştiren kişi, yani sözün dinleyeni, eylemi yapan kişidir.)
• “Otobüsü Betül kullanıyormuş.” (Eylem hakkında konuşulan kişi, eylemi gerçekleştiren kişidir.)

Bu şekilde, çekimli fiiller kişinin kim olduğunu ve eylemin hangi zaman diliminde gerçekleştiğini net bir biçimde ifade eder.