METİNLERİN SINIFLANDIRILMASI Muhteşem Özet

METİNLERİN SINIFLANDIRILMASI

Temel Gruplandırma

Metinler, temel olarak şiir ve düzyazı biçiminde gruplanır. Gerçeklikle ilişkileri, işlevleri, yazılış amaçları, hedef kitleleri ve kullanılan anlatım biçim ve teknikleri gibi ölçütlere göre sınıflandırılabilirler.

Ana Sınıflandırma

Metinler, iki ana kategoriye ayrılır:

1. Sanat Metinleri (Edebî Metinler)
2. Öğretici (Bilgilendirici) Metinler

Sanat Metinleri (Edebî Metinler)

Sanat Metinleri, edebî bir heyecan uyandırmak, estetik zevk ve anlayış kazandırmak amacıyla yazılır. Bu tür metinler, kendi içinde üç ana gruba ayrılır:

1. Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler (Şiir)
2. Olay Çevresinde Oluşan Metinler
3. Göstermeye Bağlı Metinler (Tiyatro)

Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler

Şiir: Duyguları, düşünceleri ve imgeleri estetik bir biçimde ifade eden metinlerdir. Örneğin, Yahya Kemal’in “Sessiz Gemi” adlı şiiri, ölüm teması etrafında derin bir duygusal ifade sunar.

Olay Çevresinde Oluşan Metinler

Anlatmaya Bağlı Metinler: Bu gruptaki metinler, bir olay veya olaylar dizisini anlatır. Örneğin, Halit Ziya Uşaklıgil’in “Aşk-ı Memnu” romanı, yasak bir aşkın hikâyesini anlatır.

• Masal: Genellikle hayalî karakterler ve olaylarla örülü, ders verici nitelikteki kısa öykülerdir.
• Fabl: Hayvanların konuşturulduğu, ders verici nitelikte kısa öykülerdir.
• Destan: Bir milletin kahramanlıklarını ve önemli olaylarını anlatan uzun şiirlerdir.
• Halk Hikâyeleri: Genellikle anonim olan ve halk arasında sözlü olarak yayılan hikayelerdir.
• Mesnevi: İslami edebiyatın bir türü olan, çift beyitlerle yazılmış uzun şiirlerdir.
• Manzum Hikâye: Şiir şeklinde yazılmış kısa hikâyelerdir.
• Hikâye: Kısa ve öz anlatımlı olay öyküleridir.
• Roman: Uzun, ayrıntılı ve karakterlerin derinlemesine işlendiği anlatı türüdür.

Göstermeye Bağlı Metinler: Bu metinler, olayları sahne üzerinde gösterme amacı taşır.

• Geleneksel Türk Tiyatrosu:
  • Karagöz: Gölge oyunu türüdür.
  • Meddah: Tek kişilik gösteri türüdür.
  • Orta Oyunu: İki veya daha fazla kişiyle oynanan doğaçlama tiyatrodur.
  • Köy Seyirlik Oyunları: Köylerde oynanan, genellikle geleneksel kutlamalarla ilgili oyunlardır.
• Modern Tiyatro:
  • Trajedi: Ciddi ve acıklı olayları konu alan oyunlardır.
  • Komedi: Güldürücü ve eğlenceli olayları konu alan oyunlardır.
  • Dram: Hayatın hem acıklı hem de gülünç yönlerini bir arada sunan oyunlardır.

Öğretici Metinler (Bilgilendirici Metinler)

Öğretici Metinler, bilgi vermek, tanıtmak, uyarmak, düşündürmek, kanıları değiştirmek ve yönlendirmek gibi amaçlarla yazılır. Bu metinler de kendi içinde çeşitli gruplara ayrılır:

1. Tarihî Metinler
2. Felsefi Metinler
3. Bilimsel Metinler
4. Gazete Çevresinde Gelişen Metinler
5. Kişisel Hayatı Konu Alan Metinler

Gazete Çevresinde Gelişen Metinler

• Makale: Bilimsel veya sosyal bir konuyu ele alan yazılardır.
• Deneme: Yazarın herhangi bir konuda kişisel görüşlerini dile getirdiği yazılardır.
• Fıkra: Güncel olaylar hakkında yazılan kısa ve düşündürücü yazılardır.
• Eleştiri: Bir eserin veya olayın olumlu ve olumsuz yönlerini değerlendiren yazılardır.
• Sohbet: Konuşma diline yakın, samimi bir üslupla yazılmış yazılardır.
• Mülakat: Bir kişiyle yapılan görüşme yazılarıdır.
• Röportaj: Belirli bir konuda yapılan araştırma ve inceleme sonucu yazılan yazılardır.
• Haber Yazıları: Güncel olayları objektif bir şekilde aktaran yazılardır.

Kişisel Hayatı Konu Alan Metinler

• Anı (Hatıra): Yazarın kendi hayatından önemli olayları anlattığı yazılardır.
• Gezi Yazısı: Yazarın gezip gördüğü yerleri anlattığı yazılardır.
• Biyografi: Başka bir kişinin hayatını anlatan yazılardır.
• Otobiyografi: Yazarın kendi hayatını anlattığı yazılardır.
• Mektup: İki kişi arasında yazılı olarak yapılan haberleşme yazılarıdır.
• Günlük: Yazarın günlük yaşamını ve düşüncelerini yazdığı yazılardır.

 

 

 

2. kısım daha özet şeklindedir.

 

Metinlerin Sınıflandırılması: İfade Şekillerine Göre

1. Manzum Eserler (Şiir)
2. Mensur Eserler (Düzyazı)

Metinlerin Sınıflandırılması: Yazılış Amaçları, Hedef Kitleleri, Anlatım Biçimleri ve Gerçeklikle İlişkilerine Göre

Öğretici Metinler

A. Tarihî Metinler

B. Felsefi Metinler

C. Bilimsel Metinler

D. Gazete Çevresinde Gelişen Metinler

E. Kişisel Hayatı Konu Alan Metinler

Sanatsal (Edebi) Metinler

A. Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler (Şiir)

B. Olay Çevresinde Oluşan Metinler

a. Anlatmaya Bağlı Metinler

b. Göstermeye Bağlı Metinler (Tiyatro)

Bu şekilde, metinlerin sınıflandırılması, onların işlevlerini, yazılış amaçlarını ve hedef kitlelerini daha iyi anlamamıza yardımcı olur.