Bağlaç

Bağlaç: Cümleler ve Sözcükler Arasında Anlam İlişkisi Kurma

Bağlaç, cümleleri veya aynı görevdeki sözcükleri birbirine bağlayarak aralarındaki anlam ilişkisini oluşturan sözcüklerdir. Bağlaçlar, tek başına anlam taşımazlar; cümle içindeki görevleriyle anlamlı hale gelirler.

Bağlaçların Özellikleri:

• Anlamsızlık: Bağlaçlar tek başlarına anlam taşımazlar. Cümlenin yapısı içindeki görevleriyle anlamlı hale gelirler.
• Cümle Anlamı: Bağlaçlar cümle içerisinden çıkarıldığında, cümlenin anlamında genellikle bir değişiklik meydana gelmez, fakat cümlenin anlamı daralabilir veya bağlamın bazı yönleri kaybolabilir.
• Yazım Kuralları: Bağlaçlar, kendilerinden önceki ve sonraki sözcüklerden ayrı yazılır.
• Noktalama İşaretleri: Bağlaçlar yerine uygun noktalama işaretleri kullanılabilir.

Başlıca Bağlaçlar ve Kullanım Biçimleri:

1. “Ve” Bağlacı:

   Bu bağlaç, cümleleri ve aynı görevdeki sözcükleri birbirine bağlamak için kullanılır.

   • Markete gideceğim. → cümle
   • Ekmek alacağım. → cümle

   Bu iki ayrı cümle, “ve” bağlacıyla birleştirilerek tek cümle haline getirilebilir:

   • Markete gideceğim ve ekmek alacağım.

   “Ve” bağlacı, aynı görevdeki sözcükleri de bağlayabilir:

   • Serdar ve Burak oyun oynuyor.
2. “İle” Bağlacı:

   Aynı görevdeki sözcükleri birbirine bağlar. Ancak bağlaç ve edat olarak kullanılan “ile” kelimesinin farklı kullanımları vardır. Bağlaç olarak kullanıldığında, yerine “ve” bağlacını koymak mümkün olabilir.

   • Yusuf ile Emre top oynuyor. (Bağlaç olarak kullanılmıştır çünkü “Yusuf ve Emre top oynuyor.” şeklinde de kullanılabilir.)

   Edat olarak kullanıldığında, “ve” bağlacını koymak uygun olmaz:

   • Pazardan sebze ile meyve aldım. (Edat olarak kullanılmıştır çünkü “Pazardan sebze ve meyve aldım.” anlam değiştirir.)
   • İstanbul’a tren ile gittim. (Edat olarak kullanılmıştır çünkü “İstanbul’a tren ve gittim.” anlamlı olmaz.)
3. “De” Bağlacı:

   Bu bağlaç, kendinden önceki kelimenin son sesine göre “de” veya “da” şeklinde yazılabilir ve kendinden önceki kelimeden ayrı yazılır.

   • Bu filmi ben de izledim.
   • Geldin de bize niye uğramadın?

   “De” bağlacının bağlaç mı yoksa ek mi olduğunu anlamak için, “de” bağlacını cümleden çıkardığımızda anlamın bozulup bozulmadığına bakarız:

   • Okulda tören yaptık. (Bu cümlede “de” ek olarak kullanılmıştır.)
   • Alperen de gelecekmiş. (Bu cümlede “de” bağlaç olarak kullanılmıştır.)
4. “Ama” ve “Fakat” Bağlaçları:

   Bu bağlaçlar, zıtlık veya çelişki anlamı ifade eder.

   • Çok çalıştı ama başaramadı.
   • Yorulduk fakat buna değdi.
   • Dışarı çıkabilirsin ama eve erken gel.
5. “Ancak” ve “Yalnız” Bağlaçları:

   “Yalnız” bağlacı, “ama” veya “fakat” anlamında kullanıldığında bağlaçtır.

   • Oyun oynayabilirsin yalnız yemekten sonra. (Bu cümlede “yalnız” bağlaç olarak kullanılmıştır ve “Oyun oynayabilirsin ama yemekten sonra” şeklinde de ifade edilebilir.)
   • Bugün evde yalnız kaldım. (Bu cümlede “yalnız” bağlaç değil, sıfat olarak kullanılmıştır.)

   “Ancak” bağlacı ise genellikle sınırlama veya ek bilgi verir:

   • Seni anlıyorum ancak yapabileceğim bir şey yok.
6. “Ki” Bağlacı:

   Bu bağlaç, cümleye neden-sonuç, açıklama, pekiştirme, şart veya şaşma anlamı katar.

   • Duydum ki unutmuşsun.
   • Çok yorulmuş olmalı ki hemen uyumuş.
7. “Ne……….ne” Bağlacı:

   Bu bağlaç, cümleye olumsuzluk anlamı ekler.

   • Ne aradı ne sordu. (Bu cümle, “Aramadı, sormadı.” anlamında olumsuzluk ifade eder.)
   • Ne yattı ne uyudu.
   • Ne giderim ne görürüm.
8. “Hem……….hem” Bağlacı:

   Bu bağlaç, karşılaştırılan iki unsurun her ikisini de ifade eder.

   • Hem kaleci hem oyuncuymuş.
   • Hem ucuz hem kaliteli.
   • Hem çalışkan hem ahlaklı.
9. “Ya……….ya” Bağlacı:

   Bu bağlaç, karşılaştırılan unsurlardan birini ifade etmek için kullanılır.

   • Ya bilgisayarı ya tableti al.
   • Ya ara ya mesaj gönder.