Ayrı Yazılan Birleşik Sözcükler

Birleşik Fiiller ve Birleşik Kelimelerin Yazımı: Kurallar ve Örnekler

Birleşik Fiillerin Yazımı

“Etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak” yardımcı fiilleri ile oluşturulan birleşik fiiller, ilk kelimelerinde herhangi bir ses düşmesi veya türemesi olmadan ayrı yazılır. Bu tür fiillerde, kelimelerin birleşiminde herhangi bir değişiklik olmadan yazılması gerekmektedir.

Örnekler:

• Yol almak
• Söz etmek
• Harekete geçmek
• Nişanlanmak
• İşlem görmek

Birleşik Kelimelerin Yazımı

Birleşik kelimeler, anlamlarına göre farklı yazım kurallarına tabi olabilir. İşte bazı kurallar ve örnekler:

1. Hayvan Türlerinden Oluşan Birleşik Kelimeler: Hayvan isimlerinden türemiş birleşik kelimeler, anlam değişikliğine uğramadan ayrı yazılır.

   Örnekler:

   • Köpek balığı
   • Ton balığı
   • Arı kuşu
   • Çalı kuşu
   • İpek böceği
   • Uğur böceği
   • Ankara keçisi
   • Ada tavşanı
2. Bitki Türlerinden Oluşan Birleşik Kelimeler: Bitki isimleriyle oluşan birleşik kelimeler de ayrı yazılır.

   Örnekler:

   • Çörek otu
   • Lavanta çiçeği
   • Mum çiçeği
   • Mantar ağacı
   • Meyan kökü
   • Deve dikeni
   • Şeker pancarı
3. Nesne, Eşya ve Alet Adlarından Oluşan Birleşik Kelimeler: Eşyalar ve aletlerle yapılan birleşik kelimeler ayrı yazılır.

   Örnekler:

   • Çakmak taşı
   • Kireç taşı
   • Arap sabunu
   • Yel değirmeni
   • Oturma odası
   • Alt geçit
   • Dolma kalem
4. Yol ve Ulaşım Terimleri: Yol ve ulaşım terimleri ile oluşan birleşik kelimeler ayrı yazılır.

   Örnekler:

   • Arnavut kaldırımı
   • Çevre yolu
   • Hava yolu
   • Kara yolu
   • Keçi yolu
5. Durum, Olgu ve Olay Bildiren Terimler: Durum, olgu ve olay bildiren kelimelerle oluşturulan birleşik kelimeler de ayrı yazılır.

   Örnekler:

   • Açık oturum
   • Açık öğretim (Ancak “Açıköğretim Fakültesi” bitişik yazılır.)
   • Ana dili
   • Baş belası
   • Baş dönmesi
   • Çıkış yolu
   • Çözüm yolu
   • İş birliği
   • İş bölümü
   • Yer çekimi
6. Bilim ve Bilgi Terimleri: Bilim ve bilgi ile kurulan birleşik kelimeler ayrı yazılır.

   Örnekler:

   • Dil bilimi
   • Edebiyat bilimi
   • Gök bilimi
   • Yer bilimi
   • Dil bilgisi
   • Şekil bilgisi
7. Yiyecek ve İçecek Adları: Yiyecek ve içecek isimleriyle oluşturulan birleşik kelimeler ayrı yazılır.

   Örnekler:

   • Talaş böreği
   • Badem yağı
   • Maden suyu
   • Tulum peyniri
   • Adana kebabı
   • İnegöl köftesi
8. Gök Cisimleri: Gök cisimleri ile oluşturulan birleşik kelimeler ayrı yazılır.

   Örnekler:

   • Çoban Yıldızı
   • Kutup Yıldızı
   • Gök taşı
9. Organ veya Organ Yerine Geçen Terimler: Organlarla veya organ yerine geçen terimlerle kurulan birleşik kelimeler ayrı yazılır.

   Örnekler:

   • Elmacık kemiği
   • Yüzük parmağı
   • Süt dişi
   • Safra kesesi
   • Takma diş
   • Kepçe kulak
10. Benzetme Yoluyla Oluşmuş İsimler: Benzetme yoluyla insan niteliklerini ifade eden birleşik kelimeler de ayrı yazılır.

    Örnekler:

    • Çetin ceviz
    • Eski toprak
    • Demir yumruk
11. Zamanla İlgili Terimler: Zaman bildiren birleşik kelimeler ayrı yazılır.

    Örnekler:

    • Gece yarısı
    • Gün ortası
    • Hafta sonu
12. Sıfat-Fiil Ekleriyle Kurulan Birleşik Kelimeler: -r / -ar / -er, -maz / -mez ve -an / -en sıfat-fiil ekleri ile oluşturulan birleşik kelimeler ayrı yazılır.

    Örnekler:

    • Çalar saat
    • Döner sermaye
    • Güler yüz
    • Koşar adım
    • Yazar kasa
    • Çıkmaz sokak
    • Tükenmez kalem
    • Uçan daire
13. Renk Adlarıyla Oluşmuş İsim Tamlamaları: Renk adlarıyla kurulan isim tamlamaları ayrı yazılır.

    Örnekler:

    • Bal rengi
    • Gümüş rengi
    • Portakal rengi
    • Ateş kırmızısı
    • Gece mavisi
    • Limon sarısı
14. Renk Tonunu Belirten Sıfatlar: Rengin tonunu belirten sıfatlarla kurulan birleşik kelimeler de ayrı yazılır.

    Örnekler:

    • Açık mavi
    • Açık yeşil
    • Koyu mavi
    • Koyu yeşil
15. Yer Adlarıyla Oluşmuş Terimler: Yer adlarında kullanılan batı, doğu, güney, kuzey gibi kelimeler ayrı yazılır.

    Örnekler:

    • Batı Trakya
    • Doğu Anadolu
    • Güney Kutbu
    • Kuzey Amerika
    • Aşağı Ayrancı
    • Orta Asya
    • Orta Doğu
    • İç Anadolu
    • Yakın Doğu
    • Uzak Doğu
16. Kişi Adlarıyla Oluşmuş Yer ve Kuruluş Adları: Şahıs adlarından oluşan yer ve kuruluş adları, sonundaki unvanlar hariç ayrı yazılır.

    Örnekler:

    • Yunus Emre Mahallesi
    • Gazi Mustafa Kemal Bulvarı
    • Nene Hatun Caddesi
    • Fevzi Çakmak Sokağı
    • Koca Mustafapaşa
    • Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi
    • Sütçü İmam Üniversitesi
17. İyi Dilek ve Karşılama Sözleri: İyi dilek ve karşılama sözleri ayrı yazılır.

    Örnekler:

    • Hoşça kal
    • Hoş geldin
    • Hoş bulduk
    • Güle güle
18. Dış, İç, Sıra Sözleriyle Oluşmuş Terimler: Dış, iç, sıra gibi kelimelerle oluşturulan birleşik kelimeler ve terimler ayrı yazılır.

    Örnekler:

    • Ahlak dışı
    • Çağ dışı
    • Din dışı
    • Yasa dışı
    • Ceviz içi
    • Hafta içi
    • Yurt içi
    • Aklı sıra
    • Peşi sıra
    • Yanı sıra
19. Somut Yer Belirten Terimler: Somut yer belirten alt ve üst gibi kelimelerle oluşturulan birleşik kelimeler ayrı yazılır.

    Örnekler:

    • Su altı
    • Yer altı (yüzey)
    • Tepe üstü (en yüksek nokta)