Benzetme

Benzetme, iki kavram, olay ya da durumun birbiriyle ilişkilendirilerek anlatılmasına denir ve bu anlatım biçimi özellikle düşünceyi somutlaştırmak ve daha anlaşılır kılmak amacıyla kullanılır. Benzetmenin temel amacı zayıf olanı daha güçlü bir şeye yaklaştırmak, bu sayede anlatımı daha etkili ve akılda kalıcı hale getirmektir. Benzetme yaparken genellikle “gibi, tıpkı, sanki, adeta” gibi ifadeler tercih edilir. Benzetme çoğunlukla cümle düzeyinde yer alır ancak bazı paragraflarda da bu anlatım yoluna başvurulabilir. Benzetme, anlatımı güçlendirmek ve netleştirmek amacıyla kullanılan en önemli tekniklerden biridir.

Bir benzetmede genellikle dört ana unsur bulunur: benzeyen, benzetilen, benzetme yönü ve benzetme edatı. Bu unsurların tamamı bir arada kullanılır. Ancak bazen benzetme yönü ve edatı, anlatımın doğallığı içerisinde yer almayabilir. Benzetme yapılırken, anlatılmak istenen asıl şey benzeyen unsur olup, benzetilen ise onu açıklamak amacıyla kullanılır. Benzetme, okurun zihninde canlandırmak istediği düşünceyi somutlaştırır ve etkili bir şekilde aktarılmasını sağlar.

Benzetme ile İlgili Örnekler

Örnek 1

“Bilmiyorum duygularım beni hangi derin uçurumlara sürükleyecek. Hangi yoldan devam edeceğimi kestiremiyorum. İnsan neden hisleriyle boğuşur, neden onların derinliklerinde kaybolur? Bence bunun nedeni hayata anlam katmasıdır. Duygularım bir kasırga gibi içimde esip coşarken, hayat da daha renkli bir hâl alır benim için. Öyleyse neden hislerimizi köreltemiyoruz ki? Bırakalım hislerimiz özgürce süzülsün, adeta bir balık gibi engin denizlerde yüzsün.”

Açıklama: Bu paragrafta yazar düşüncelerini daha anlaşılır ve canlı kılmak için benzetme yöntemine başvurmuştur. “Duygularım bir balık gibi okyanusların derinliklerinde yüzsün.” ifadesinde, duygular ile balık arasında bir benzetme yapılmıştır. Burada balık, denizde özgürce dolaşan bir varlık olarak duygulara benzetilmiştir ve bu benzetme, duyguların serbestçe hareket etmesi gerektiğini vurgulamaktadır.

Örnek 2

“Türkülerimiz… Bazen derin bir sızı, bazen mutluluğun kaynağı. Eskiden bir Kerkük türküsü, bir Erzurum türküsüyle sabahlara uyanırdık. Zaman zaman da Nizip yöresine ait türküler ruhumuzu okşardı. Her türlü kötülükten uzak, yürekleri birleştiren bu türküler, tıpkı şairin dediği gibi ‘Ana sütü gibi saf ve temiz’dir. Türküler, ruhumuza ana sütü gibi hayat veren, bizi hayata bağlayan değerlerdir.”

Açıklama: Bu paragrafta, türküler ile ana sütü arasında bir benzetme yapılmıştır. Ana sütü, insan hayatında saf ve temiz olan, hayata bağlayan bir unsur olarak bilinir. Yazar, bu saflık ve temizliği türkülerle özdeşleştirerek onların da aynı şekilde ruhu besleyen, yaşama bağlayan unsurlar olduğunu anlatmak istemiştir.

Örnek 3

“Hayatın akışına karşı adeta bir yaprak gibi savruluyoruz. Bazen sert bir duvara çarpıyoruz, bazen de rüzgârın önünde savrulup gidiyoruz. Hiçbir zaman istediğimiz yönde ilerleyemiyoruz. Neden mi? Çünkü yeterince çaba sarf etmiyoruz. Hayatı rüzgârsız düşünmek elbette mümkün değil. Ancak insanlar, emek ve gayretle bu rüzgârın yönünü değiştirebilirler. Öyleyse neden bir kuru yaprak gibi hafif ve savunmasız olalım ki? Rüzgârın önünde savrulup gitmeyelim.”

Açıklama: Bu örnekte, insanların hayat karşısındaki zayıflığı, bir yaprağın rüzgârda savrulmasına benzetilmiştir. Yaprak, doğada rüzgârın önünde çaresizce sürüklenen bir varlıktır ve bu benzetmeyle, insanın hayatın karşısında çaba göstermediği takdirde aynı şekilde savrulacağı anlatılmak istenmiştir.

Örnek 4

“Toplumda kömür gibi kapkara gözlü insanlar ya da hilal gibi düzgün kaşlı bireyler olabilir. Ancak asıl önemli olan, sabırda Eyüp gibi insanların bulunmasıdır. O, durmuş bir saat misali zamandan şikâyetçi olmayan biriydi. İnsan, rüzgâr gibi hızla akan zamanın içinde sabırla ilerlemelidir. Çünkü her insan fanidir ve bir gün bu dünyadan göçüp gidecektir.”

Açıklama: Bu paragrafta birden fazla benzetme yapılmıştır. Gözler, siyah renklerinden dolayı kömür ile; kaşlar ise düzgünlüklerinden dolayı hilal ile benzetilmiştir. Ayrıca, sabırlı bir insan Hz. Eyüp’e, durgun bir zamanı anlatmak için de durmuş bir saate benzetme yapılmıştır. Bu cümleler, okurun zihninde anlatılanları daha somut ve etkileyici hale getirmek için kullanılmıştır.

Örnek 5

“Ülkemizin can damarı olan o geniş ovale doğru yaklaşıyorduk. Hangi ova mı? Elbette ki Çukurova’dan bahsediyorum. Bahar geldiğinde güzelliğiyle insanı büyüleyen o görkemli yer. Çukurova, yine göz kamaştırıcı görünüyordu; sanki beyaz bir at gibi zarif ve süslüydü bu mevsimde. O uçsuz bucaksız coğrafya, rüyalara giren bir diyar gibi masalsıydı.”

Açıklama: Bu paragrafta, Çukurova güzelliği ve zarafetiyle beyaz bir ata benzetilmiştir. Beyaz at, zarif, güzel ve dikkat çeken bir varlık olarak seçilmiştir ve bu benzetmeyle Çukurova’nın doğasının aynı özelliklere sahip olduğu anlatılmak istenmiştir.

Bu örneklerde görüldüğü gibi, benzetme ile anlatılan şeyler daha anlaşılır ve zihinde canlanacak bir hale getirilir. Bu sayede anlatılmak istenen düşünce daha etkili bir şekilde aktarılmış olur.