Ninni nedir? Annenin ya da bebeğe bakan birinin, küçük çocukları uyutmak veya sakinleştirmek için özel bir ezgiyle söylediği şiirlere ninni denir. Bu tatlı şarkılar, sadece bebeklerin gözlerini yummasına yardımcı olmakla kalmaz, aynı zamanda onların dünyayı anlamalarına ve sevdikleriyle bağ kurmalarına da destek olur.
Ninni kelimesinin kökeni de oldukça eski zamanlara dayanır. Türkçenin en eski sözlüğü olan Divanü Lügati’t-Türk’te ninni için “balu balu” ifadesi geçer ve Kâşgarlı Mahmut bu ifadenin kadınlar tarafından beşikteki çocuğu uyutmak için söylendiğini belirtir. Günümüzde Türkiye’de genel olarak “ninni” olarak bilinen bu kelime, farklı yörelerde “nenni”, “nen” ve “nennen” gibi şekillerde de kullanılır. Hatta Kars’ta “lalay / nanay”, Erzincan ve Erzurum’da ise “elo” olarak bilinir. Ninni söyleme eylemi de Anadolu’nun çeşitli yerlerinde “ninni söylemek”, “nenni çalmak”, “nen eylemek”, “nenen demek” gibi isimler alır.
Ninni türü sadece Türkiye’de değil, Türkiye dışındaki Türk toplulukları arasında da yaygındır. Azerbaycan Türkleri ninnileri “layla, laylay” olarak adlandırırken, Başkurt Türkleri “sângildâk yırı”, Çuvaş Türkleri “nenne”, Kazak Türkleri “besik jırı”, Irak Türkleri “leyle”, Kırgız Türkleri “aldey-aldey”, Kırım Türkleri “ayya (nanıy)”, Özbek Türkleri “âlla”, Tatar Türkleri “bişik (bâllü) cırı”, Türkmenler “alley” ve Uygur Türkleri ise “âllây” kelimelerini kullanırlar. Bu da gösteriyor ki ninni, Türk kültürünün ortak ve değerli bir parçasıdır.
Peki, bir şarkıyı ninni yapan özellikler nelerdir? Ninnileri bir şiir türü olarak tanımlarken nelere dikkat etmeliyiz?
Tanımlar Ne Söylüyor?
Ninni konusunda birçok araştırma yapılmış ve farklı tanımlar ortaya konmuştur.
Şükrü Elçinninniyi, “annelerin süt emen çocuklarını uyutmak için ezgi ile söyledikleri manzum veya mensur sözler” olarak tanımlar.
Amil Çelebioğlu ise ninnileri, “en az iki-üç aylıktan üç-dört yaşına kadar annenin çocuğuna, onu kucağında, ayağında veya beşikte sallayarak daha çabuk ve kolay uyutmak yâhut ağlamasını susturmak için husûsî bir beste ile söylediği ve o andaki hâlet-i rûhiyesini yansıtır mâhiyette, umumiyetle mâni türünde bir dörtlükten meydana gelen bir çeşit türkülerdir” şeklinde açıklar.
Ali Berat Alptekin’e göre ninni, “ağlayan çocuğu susturmak veya uyku saati gelen çocuğu uyutmak için anne kucağında, dizinde veya beşikte söylenen ezgilerdir”.
Doğan Kaya ise daha geniş bir tanım yaparak, “ninniler; uyutulmaya çalışılan çocuğa veya çocuğu hoplatıp severken söylenen ve birtakım duygu, düşünce, inanç, umut ve hayalleri, sevinç ve acıları ihtiva eden; çoğunlukla dört mısra ile söylenen ve mısra sonlarına birtakım klişe sözler ilave edilerek ezgi ile terennüm edilen manzum sözlerdir” der.
Bu tanımlardan da anlaşılacağı gibi ninnilerin temel amacı bebekleri ve çocukları uyutmak veya sakinleştirmektir. Bu işlev, ninninin bir nazım türü olarak kabul edilmesindeki en önemli etkendir.
Konu Sınırlaması Var Mı?
Halk şiirinde türler genellikle konularına göre sınıflandırılır. Ancak ninnilerde konu açısından bir sınırlama yoktur. Çocuk sevgisi, güzel dilekler, dualar, çocuğa ait eşyalar gibi temalar ninnilerde geçebilir. Ama aynı zamanda çok farklı konular da ninniye konu olabilir, hatta her konuda yazılmış bir şiir ninni olarak kullanılabilir. Bu nedenle, ninnileri sadece konularına bakarak diğer türlerden ayırmak zordur.
Ezginin Önemi
Halk şiirinde ezgi önemli bir yere sahiptir ve ninniler de mutlaka ezgili bir şekilde söylenir. Müziğin rahatlatıcı etkisi, çocuğun daha çabuk ve güven içinde uyumasına yardımcı olur. Ancak ninnilere özgü, tıpkı türkülerdeki gibi belirli bir ezgi yoktur. Şükrü Elçin’in bahsettiği “tizden pese doğru söylenen bir ezgi” genel bir söyleyiş tarzı olsa da, tek başına ninniyi bir tür yapmaz.
O zaman akla şu soru gelir: Ninniyi bir nazım türü yapan asıl özellik nedir? Kaynaklara göre ninni, işleviyle öne çıkan bir türdür. Çocuğu uyutmak veya teskin etmek için söylenen her türlü şiire ninni denebilir.
Özetle Ninni: Bir bebeği veya çocuğu daha kolay ve huzurlu bir şekilde uyutmak ya da sakinleştirmek için, çocuğa duyulan sevgi başta olmak üzere çeşitli konularda, halk şiirinin temel nazım şekillerinin yanı sıra farklı şekil ve hacimlerde, ezgili bir şekilde söylenen şiirlerdir.
Bu ifadeler, şiirin bir çocuğa söylendiğini gösterdiği gibi ezgiye de katkıda bulunur. Ninni söyleyenler genellikle hitap için “yavrum, bebeğim, kızım, oğlum” gibi sevgi dolu kelimeler kullanırlar. Ninnilerde çocuklar için mutlu ve huzurlu bir gelecek temenni eden çeşitli dileklerde bulunulur.
Ninniler genellikle mani nazım şekliyle söylenirler. Yedi heceli ninnilerin yanı sıra sekizli ve on birli hece ölçüsüyle yazılanlara da rastlanır. Ancak genel olarak bakıldığında ninnilerin ölçü ve mısra sayısında düzenli bir yapısı olmadığı görülür. İki mısradan başlayıp yirmi mısraya kadar uzayabilen ninniler de vardır. Bu bakımdan türkülerde olduğu gibi ninnilerde de çok çeşitli şekil ve yapı özellikleri bulunur.
Ninniler, kız ve oğlan çocuklarına göre bazı farklılıklar gösterebilir. Ancak her ninni bu şekilde bir ayrım taşımaz; hem kız hem de oğlana hitap eden ninniler de vardır.
Ninniler, bebeklerin dünyayla kurdukları ilk temaslardan biridir. Çocuk, ninniyle dış dünyayı tanımaya başlar. Bu aynı zamanda bebeğin sosyalleşme sürecinin de başlangıcıdır. Ninniler, anne ile çocuk arasındaki bağı güçlendirir ve geliştirir. Anneler, ninnilerle çocuklarını daha kolay uyutabildikleri gibi kendi sıkıntılarını ve isteklerini de dile getirebilirler. Bu yönüyle ninniler sadece bebek için değil, anne için de bir rahatlama yoludur.
Bebekler İçin Faydaları:
Dil Gelişimi:Ninnilerdeki geleneksel ifadeler, çocuğun gelenek, görenek ve kültürünü öğrenmesine yardımcı olur. Dili, kelimeleri ve heceleri tanıtarak konuşma ve okuma becerilerine temel oluşturur. Dil uyumuna uygun ölçü ve uyaklarla yazılan ninniler sayesinde çocuk, diline ait ses özelliklerini tanır ve dilin ritmik yapısını kavrar.
Zihinsel Gelişim: Bebekler anne karnında 5 aylıkken dış sesleri dinlemeye başlarlar. Ninniler ve konuşmalar, doğmayı bekleyen bebeklerin zihin gelişiminin ilk adımlarıdır. Ninniler, çocukların sesleri tanıma yeteneklerini geliştirir. İçerdikleri kavramlar sayesinde (ince-kalın, gece-gündüz vb.) temel matematiksel ve zamansal kavramlarla tanışırlar. Ters-düz, kenar-köşe gibi kavramlarla geometrik düşünmeye temel hazırlanır.
Duygusal Gelişim: Anne sesinin güven verici ve rahatlatıcı etkisi vardır. Ninnilerdeki sevgi, şefkat ve güven mesajları çocuğun duygusal gelişimi için temel ihtiyaçtır. Anne ve çocuk arasındaki bağlanma güçlenir.
Sosyal Beceri ve Karakter Gelişimi:Ninnilerdeki anne, aile sevgisi ve hoşgörü teması, çocuklarda sevginin ve hoşgörünün temelini oluşturur. Ninniler, bireyler için ilk çocuk ve öğretmen deneyimi olarak kabul edilebilir.
Öz Bakım Becerileri:Ninnilerdeki alt metinler sayesinde çocuklar temel öz bakım becerilerini (diş fırçalama, el yıkama vb.) öğrenmeye motive olabilirler.
Anneler İçin Faydaları:
Ninni söylemek sadece bebekler için değil, anneler için de rahatlatıcı bir etkiye sahiptir. Doğum sonrası dönemde yaşanan psikolojik sıkıntılarla başa çıkmada ninniler bir araç olabilir. Anneler, doğaçlama ninnilerle içlerini dökerek rahatlayabilir ve iyileşebilirler.
Ninniler, içeriklerindeki çeşitlilik sayesinde birçok farklı konuda olabilir. Araştırmacılar, ninnileri konularına göre çeşitli şekillerde sınıflandırmışlardır. Amil Çelebioğlu’nun sınıflandırması temel alınarak bazı başlıklar şunlardır:
Dini, Kutsi ve Fikri Mahiyette Ninniler: Dini özellikler, şükür ifadeleri, peygamberler ve velilerle ilgili ninniler, öğüt içeren ninniler.
Dilek ve Temenni Mahiyetinde Ninniler: Çocuk sahibi olma dileği, dua, beddua, ağlamama dileği, uyuma ve büyüme dileği, yiyecek ve içecek dileği, evlenme dileği gibi çeşitli istekleri içeren ninniler.
Sevgi ve Alâka İfade Eden Ninniler: Uyuma ve büyüme sevgisi, yemek sevgisi, çocuk sevgisi, fedakarlık ve koruma duygusu içeren ninniler.
Övgü ve Yergi Mahiyetinde Ninniler: Bebeğe, anneye, babaya ve kardeşe yönelik övgü ve yergi içeren ninniler.
Şikâyet ve Teessür İfade Eden Ninniler: Ağlama, uyumama şikâyeti, annenin çektiği zorluklarla ilgili şikâyetler, eşten şikâyetler, annenin üzüntülerini dile getirdiği ninniler.
Ayrılık ve Gurbet İfade Eden Ninniler: Anne ve bebek ayrılığı, eş ve bebek ayrılığı, akraba ayrılığı, genel ayrılık şikâyetleri içeren ninniler.
Tehdit ve Korkutma Mahiyetinde Ninniler: Baba, anne, umacı gibi figürlerle ilgili tehdit içeren ninniler, hayvanlarla ilgili tehdit içeren ninniler.
Bu geniş konu yelpazesi, ninnilerin sadece uyutma aracı olmadığını, aynı zamanda annelerin duygularını, düşüncelerini ve kültürel değerlerini aktardığı önemli bir ifade biçimi olduğunu gösterir.
Geçmişten Günümüze En Çok Söylenen Ninni Örnekleri
Türk halk edebiyatında pek çok güzel ninni bulunmaktadır. İşte en bilinenlerinden bazıları:
Dandini Dandini Dastana: Anonim olan bu ninni, Anadolu’da yüzyıllardır söylenen en popüler ninnilerden biridir.
Dandini dandini dastana
Danalar girmiş bostana
Kov bostancı danayı
Yemesin lahanayı
Eee eee eee eee
Eee eee eee eee
Biner atın iyisine nenni
Düşer yolun kıyısına nenni
Haber verin dayısına nenni
Şeker alsın kuzusuna nenni
Eee eee eee eee
Eee eee eee eee
Annesi Onu Çok Severmiş: Sevgi dolu sözleriyle bilinen bu ninni de sıklıkla söylenir.
Ninni nedir? Sorusuna cevap ararken, bu anonim halk şiiri türünün sadece bebekleri uyutmakla kalmayıp, aynı zamanda kültürümüzü yaşatan, dilimizi geliştiren, duygusal bağları güçlendiren ve annelerin de ruhuna dokunan büyülü bir dünya olduğunu gördük. Ninniler, nesilden nesile aktarılarak günümüze kadar ulaşmış ve hala bebeklerin en yakın arkadaşı olmaya devam etmektedir.
Şimdi size bir çağrıda bulunuyoruz: Çevrenizde yeni bir bebek varsa ona sevgi dolu bir ninni söyleyin. Belki de kendi çocukluğunuza ait bir ninniyi hatırlayıp mırıldanın. Ninnilerin bu güzel geleneğini yaşatmaya ve gelecek nesillere aktarmaya destek olun. Hatta kendi ninninizi bile yaratabilirsiniz!
Ninni, annelerin bebeklerini uyutmak amacıyla belirli bir ezgi eşliğinde söyledikleri sözlü parçalardır. Bu parçalar, manzum nitelikte olup, çocukların psikolojik gelişimi üzerinde derin etkiler bırakabilir.
Türk edebiyatı, köklü bir ninni geleneğine sahiptir. Ninniler, Türk kadınlarının sevgi ve şefkat derinliğini, annelik duygusunun gücünü yansıtması açısından önemli bir yere sahiptir.
Ninniler, sözlü edebiyat ürünleri arasında yer alır. Geleneksel olarak kuşaktan kuşağa aktarılan bu parçalarda, dilek, gurbet, temenni, şikâyet, üzüntü, sevgi ve korkutma gibi çeşitli temalar işlenir.
Ninniler, genellikle sade ve anlaşılır bir dille söylenir. Bu, ninnilerin geniş bir kitleye hitap etmesini ve etkili olmasını sağlar.
Ninniler, belirli bir ölçü ile düzenlenir. Genellikle hece ölçüsü kullanılır ve bu ölçü genellikle 7’li, 8’li ve 9’lu biçimlerde olur. Ninnilerde kullanılan bu ölçü, ritmik bir akış sağlar.
Ninnilerin nazım şekli, genellikle türkü biçimindedir. Bu yapı, ninnilere melodik bir ritim kazandırır.
Ninniler, çoğunlukla anonimdir. Yani, söyleyeni belli olmayan ninniler, genellikle dörtlükler ve nakarat bölümlerinden oluşur. Ancak, bazı ninnilerde söyleyeni belirli olabilir.
Söyleyeni bilinmeyen ninnilerin çoğunun, kadınlar tarafından yaratıldığı düşünülmektedir. Bu, kadınların toplumsal ve kültürel rollerinin bir yansımasıdır.
Ninnilerde, “Ninni yavrum ninni” gibi belirli kalıplaşmış ifadeler sıkça yer alır. Bu tür ifadeler, ninnilerin karakteristik özelliğidir.
Ninniler, çocukların bilişsel, dil, motor ve duygusal gelişim alanlarında oldukça etkili olabilir. Ayrıca, öğrenme zorluğu çeken çocuklar için faydalı bir araç olarak kabul edilir.
Ninniler, bireylerin dikkat dağınıklığını gidermeye yardımcı olabilir. Bu, ninnilerin ruhsal ve psikolojik dengeyi sağlamadaki rolünü vurgular.
Tarihsel olarak, Divanü Lügati’t-Türk adlı eserde “balubalu” şeklinde geçen ninniler, 11. yüzyıldan bu yana Türkçede kullanıldığı tahmin edilmektedir.
Ninniler, kültürün aktarımında önemli bir rol oynar. Geleneklerin ve değerlerin gelecek kuşaklara aktarılmasında bu tür geleneksel sözlü edebiyat ürünleri büyük bir öneme sahiptir.
Bu özellikler, ninnilerin kültürel, psikolojik ve edebi değerini kapsamlı bir şekilde ortaya koyar. Ninnilerin, çocukların gelişimi ve kültürel aktarım üzerindeki etkisi, bu geleneksel parçaların önemini artırmaktadır.
Roman'; mso-fareast-font-family: 'Times New Roman'; mso-fareast-language: TR;">
Roman'; mso-fareast-font-family: 'Times New Roman'; mso-fareast-language: TR;">Ninnilerle İlgili Örnekler
Roman'; mso-fareast-font-family: 'Times New Roman'; mso-fareast-language: TR;">
Roman'; mso-fareast-font-family: 'Times New Roman'; mso-fareast-language: TR;">Örnek 1
Roman'; mso-fareast-font-family: 'Times New Roman'; mso-fareast-language: TR;">
Roman'; mso-fareast-font-family: 'Times New Roman'; mso-fareast-language: TR;">Dandin dandin danadan
Doğmuş bebek anadan
Böyle güzel doğar mı?
Öyle çirkin anadan.
Roman'; mso-fareast-font-family: 'Times New Roman'; mso-fareast-language: TR;">
Roman'; mso-fareast-font-family: 'Times New Roman'; mso-fareast-language: TR;">Örnek 2
Roman'; mso-fareast-font-family: 'Times New Roman'; mso-fareast-language: TR;">
Tilki duymasın ninni
Tilki duyarsa yavrum
Hem seni yer hem beni Ninni yavrum ninni
Roman'; mso-fareast-font-family: 'Times New Roman'; mso-fareast-language: TR;">
Roman'; mso-fareast-font-family: 'Times New Roman'; mso-fareast-language: TR;">Örnek 3
Roman'; mso-fareast-font-family: 'Times New Roman'; mso-fareast-language: TR;">Ninnininnininnice
Akşam baban gelince
Hani yavrum deyince
Seni önüne koyunca
Öpüp garnı doyunca Ninni yavrum ninni Ninnininni hu ninni
Roman'; mso-fareast-font-family: 'Times New Roman'; mso-fareast-language: TR;">
Roman'; mso-fareast-font-family: 'Times New Roman'; mso-fareast-language: TR;">Örnek 4
Roman'; mso-fareast-font-family: 'Times New Roman'; mso-fareast-language: TR;">Asmaya kurdum salıncak
Roman'; mso-fareast-font-family: 'Times New Roman'; mso-fareast-language: TR;">
Roman'; mso-fareast-font-family: 'Times New Roman'; mso-fareast-language: TR;">Örnek 5
Roman'; mso-fareast-font-family: 'Times New Roman'; mso-fareast-language: TR;">Gökyüzünde olur ceylan
Oldum cemaline hayran
Ankara’da Hacı Bayram
O da sana himmet etsin
Allah sana birr can versin ninni
Roman'; mso-fareast-font-family: 'Times New Roman'; mso-fareast-language: TR;">
Roman'; mso-fareast-font-family: 'Times New Roman'; mso-fareast-language: TR;">Örnek 6
Roman'; mso-fareast-font-family: 'Times New Roman'; mso-fareast-language: TR;">Ninnilerin benim olsun
Uykularım senin olsun
Akan sular ömrün olsun Ninni yavrum, kuzum ninni
Roman'; mso-fareast-font-family: 'Times New Roman'; mso-fareast-language: TR;">
Roman'; mso-fareast-font-family: 'Times New Roman'; mso-fareast-language: TR;">Örnek 7
Roman'; mso-fareast-font-family: 'Times New Roman'; mso-fareast-language: TR;">Dandini dandini damama
Kızlar gider hamama
Hamamın yolu taşlıdır
Kızım kara kaşlıdır.
Roman'; mso-fareast-font-family: 'Times New Roman'; mso-fareast-language: TR;">
Roman'; mso-fareast-font-family: 'Times New Roman'; mso-fareast-language: TR;">Örnek 8
Roman'; mso-fareast-font-family: 'Times New Roman'; mso-fareast-language: TR;">Dandini dandini dasdana
Roman'; mso-fareast-font-family: 'Times New Roman'; mso-fareast-language: TR;">
Roman'; mso-fareast-font-family: 'Times New Roman'; mso-fareast-language: TR;">Örnek 9
Roman'; mso-fareast-font-family: 'Times New Roman'; mso-fareast-language: TR;">Elime aldım kelebi
Dolaştım Şam’ı Halep’i
Çorum’da yatan Elvan Çelebi
O da sana himmet etsin
Allah sana ömür versin ninni
Roman'; mso-fareast-font-family: 'Times New Roman'; mso-fareast-language: TR;">
Roman'; mso-fareast-font-family: 'Times New Roman'; mso-fareast-language: TR;">Örnek 10
Roman'; mso-fareast-font-family: 'Times New Roman'; mso-fareast-language: TR;">Ninni de ninnidemekten
Ben kesildim yemekten
Hastayım annem yürekten
Doktor gelsin frekten Ninni benim yavruma ninni Ninni benim kuzuma ninni
Roman'; mso-fareast-font-family: 'Times New Roman'; mso-fareast-language: TR;">
Roman'; mso-fareast-font-family: 'Times New Roman'; mso-fareast-language: TR;">Örnek 11
Yorum gönder